ย้อนอดีต...ท่องประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนา (ตอนที่ ๗)

ย้อนอดีต...ท่องประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนา

ตอนที่ ๗ : แนวคิดเรื่องการเวียนว่ายตายเกิดและการหลุดพ้นในยุคอินเดียโบราณ

คนเราเมื่อตายแล้ว...ไปอยู่พระจันทร์ ??

แนวคิดเกี่ยวกับเรื่องการเวียนว่ายตายเกิด ซึ่งต่อมาได้ใช้ศัพท์เฉพาะว่า “สังสาระ” (saṃsāra) นั้น มีการทิ้งร่องรอยไว้ในยุคพระเวทบ้าง แต่เริ่มมาปรากฏให้เห็นชัดเจนในช่วงปลายยุคพราหมณะถึงช่วงต้นยุค

อุปนิษัท

ในที่นี้ได้มีการกล่าวถึงว่า เมื่อมนุษย์เราหลับตาลาโลกนี้ไป ดวงวิญญาณจะไปบังเกิดที่ “พระจันทร์” จากนั้นดวงวิญญาณจะตกลงมายังโลกมนุษย์อีกครั้งพร้อมกับ “น้ำฝน” และซึมลงไปใน “ผืนดิน” แล้ว “ธัญพืช” ทั้งหลายก็ดูดซึมดวงวิญญาณนั้นเข้าไป และเมื่อ “บุรุษ” กินธัญพืชนั้นเข้าไป ดวงวิญญาณก็จะไปอยู่ในกายของบุรุษ ต่อเมื่อมีการอยู่ร่วมกันกับ “สตรี” ดวงวิญญาณนั้นก็จะเข้าไปสู่ครรภ์ของสตรี นับเป็นจุดเริ่มต้นของชีวิตใหม่

จากแนวคิดเรื่องการเวียนว่ายตายเกิดดังกล่าวนี้ แม้จะตอบโจทย์ในเรื่อง “ตายแล้วไปไหน” ก็ตาม แต่ยังมีคำถามเกี่ยวกับ “เป้าหมายสูงสุดและวิธีการหลุดพ้น” ค้างคาใจให้ผู้คนในยุคนั้นแสวงหาคำตอบกันต่อไป

โมกษะ...หลุดจากสภาวะหนึ่งไปผูกกับอีกสภาวะหนึ่ง ??

ด้วยสาเหตุในข้างต้น ส่งผลให้พราหมณ์ต้องตอบข้อสงสัยเกี่ยวกับเรื่องการหลุดพ้นหรือ “โมกษะ” (mokṣa) ให้ได้  จึงได้เป็นจุดกำเนิดของแนวคิดในเรื่อง “พรหมัน-อาตมัน” (Brahman-Ātman) ในเวลาต่อมา

ดวงวิญญาณของสรรพสัตว์ทั้งหลายที่ต้องเวียนว่ายตายเกิดนี้ เรียกว่า “อาตมัน” ซึ่งบังเกิดจากสภาวะสูงสุดอันเป็นอุดมคติ เรียกว่า “พรหมัน” หรือ “พระพรหม” ตราบเท่าที่สรรพสัตว์ยังต้องเวียนเกิดเวียนตายอยู่นั้น “อาตมัน” หรือสิ่งที่เรียกกันว่า “ดวงวิญญาณ” ก็จะทำหน้าที่ไปเกิดมาเกิดอยู่เรื่อยไป ยังคงวนเวียนอยู่ในสังสารวัฏ ต่อเมื่อวันใดที่ “อาตมัน” ได้กลับไปสู่สภาวะสูงสุดดั้งเดิม คือ “พรหมัน” เมื่อนั้นจึงได้ชื่อว่า “หลุดพ้น” หรือ “โมกษะ”นั่นเอง

แต่ทว่าวิธีการเพื่อให้เข้าถึง “โมกษะ” นั้นควรทำอะไร? และจะอธิบายอย่างไร เพื่อจะไม่ให้ขัดแย้งกับหลักการดั้งเดิมในเรื่องของการบูชายัญ? เรามาศึกษาร่วมกันในตอนต่อไป...  

Cr. เรื่อง : พระมหาดร.พงศ์ศักดิ์   ฐานิโย

ภาพ :  พระณัฏฐวัฒน์   ณฏฺฐิโต  (เปรม)  
วารสารอยู่ในบุญ ฉบับที่ ๑๘๗ เดือนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๖๑