คำว่า “วิชชาธรรมกาย” คืออะไร ?

หลวงปู่วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ

กระดานสอนภาวนาของหลวงปู่วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ

หลังจากที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าปรินิพานไปแล้ว ๕๐๐ ปี สิ่งที่พระองค์ทรงค้นพบ คือ วิชชาธรรมกาย ได้เลือนหายไป จนกระทั่งพระเดชพระคุณหลวงปู่วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ  ท่านค้นพบวิชชาธรรมกายที่หายสาบสูญไปขึ้นมาใหม่

ซึ่งคำว่า “ธรรมกาย” นี้มีหลักฐานปรากฏอยู่อย่างเด่นชัดในพระไตรปิฎก ๔ แห่ง ในอรรถกถา ๒๕ แห่ง ในฎีกาพระวินัยที่ชื่อว่า สารัตถทีปนี ๖ แห่ง ในคัมภีร์วิสุทธิมรรค ๒ แห่ง ในคัมภีร์มิลินทปัญหา ๑ แห่ง ในหนังสือประชุมศิลาจารึก ภาคที่ ๓ หนังสือปฐมสมโพธิกถา และในต้นฉบับจารึกลานทอง ที่ปัจจุบันตั้งแสดงไว้ในพิพิธภัณฑ์ของวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม ราชวรมหาวิหาร อีกทั้งในคัมภีร์มหายานก็ยังปรากฏคำว่า “ธรรมกาย” อีกมากมาย แต่ก็มีผู้ที่ไม่ได้ศึกษาข้อมูลเกิดความไม่เข้าใจ กล่าวหาว่าเป็นนิกายใหม่ วิพากษ์วิจารณ์กันไปต่าง ๆ นานา !!!

ตรงกันข้ามกลับมีผู้มีบุญจำนวนไม่น้อยที่ได้ยินคำว่า “ธรรมกาย” แล้วหันมาทำความเข้าใจและเกิดความภาคภูมิใจ ดีใจว่าเป็นบุญของเราที่ได้เกิดมาในยุคนี้ ซึ่งเป็นยุคที่วิชชาธรรมกายหวนกลับคืนมาอีกครั้ง และก็มุ่งมั่นปฏิบัติธรรมจนเข้าถึงพระธรรมกาย ศึกษาวิชชาธรรมกาย

หากเราได้มาปฏิบัติธรรม วางใจหยุดนิ่งสนิทถูกส่วนที่ศูนย์กลางกายฐานที่ ๗ จะพบว่า ตัวเรามีกายทั้งหมด ๑๘ กาย ซ้อน ๆ กันอยู่  ซึ่งคำว่า “วิชชาธรรมกาย” แปลว่า ความรู้แจ้งที่เกิดจากการเห็นแจ้งด้วยพระธรรมกาย ต้องเรียนรู้ด้วยพระธรรมกาย คือ ปฏิบัติธรรมจนเข้าถึงพระธรรมกายในตัวก่อน ถึงจะเรียนและศึกษาวิชชานี้ได้ เนื่องจากเรียนรู้ด้วยกายอื่น ๆ ไม่ได้ เพราะกายมนุษย์และกายต่าง ๆ ยังมีความคิด ยังติดสัญญา แต่เมื่อเข้าถึงพระธรรมกายจะเห็นแจ้งด้วยธรรมจักขุ ญาณ ปัญญา วิชชา แสงสว่าง

เป้าหมายของการศึกษาวิชชาธรรมกาย เป็นไปเพื่อการกำจัดกิเลสอาสวะให้หมดสิ้นไป ตั้งแต่ระดับภาคโปรด จนกระทั่งถึงภาคปราบ หรือเปรียบเทียบให้เข้าใจง่ายๆ ก็คือ ถ้าภาคโปรดก็คือการขจัดกิเลสในตัวของเรา เหมือนดับไฟทีละดวง ถ้าภาคปราบก็เสมือนการไปขจัดต้นตอของผู้ส่งกิเลส คือ ไปดับถึงต้นตอของโรงงานผลิตเลยทีเดียว...

คำอธิบายเรื่อง 18 กาย

จากหนังสือ ทางมรรคผล

หลักการสอนสมถกัมมัฏฐานและวิปัสสนากัมมัฏฐาน ของพระมงคลเทพมุนี 
หลวงพ่อวัดปากน้ำ ภาษีเจริญ

๑.     กายมนุษย์หยาบ

คำว่า ปฐมมรรค นั้น เป็นดวงใส อย่างเล็กไม่เกินดวงดาวในอากาศ อย่างใหญ่ไม่เกินดวงจันทร์หรือดวงอาทิตย์ ที่ดวงปฐมมรรคนี้ยิ่งหรือหย่อนกว่ากัน เป็นเพราะธาตุธรรมแก่หรืออ่อน เมื่อดวงปฐมมรรคเกิดขึ้นแล้ว ต้องรักษาให้เกิดความชำนาญในอิริยาบถทั้ง ๔ ให้เป็นวสีคือชำนาญอยู่เสมอ  กล่าวคือ ชำนาญในการนึก ชำนาญในการเข้า ชำนาญในการอธิษฐาน ชำนาญในการออก และชำนาญในการพิจารณา เมื่อชำนาญในการทั้ง ๔ นี้ดีแล้ว จงเอาใจจดอยู่กลางดวงปฐมมรรค เพราะมีจุดหมายอยู่กลางดวงนั้น ประมาณเท่าปลายเข็ม แล้วทำใจให้หยุดในหยุดที่กลางดวงนั้นเข้าทุกทีไม่มีถอยออก เพราะกลางดวงนี้เบ็นทางไปของพระพุทธเจ้าพระอรหันต์ทั้งหลาย เมื่อทำได้ดังนี้แล้ว ปฐมมรรคนั้นจึงจะใสในใสหนักขึ้น ไม่มัวหมองเลยเป็นอันขาด ครั้นใสในใสสะอาดดีแล้ว จงทำใจให้หยุดในหยุดที่ศูนย์กลางดวงนั้นหนักขึ้น พอถูกส่วนเข้าเท่านั้น กลางดวงนั้นก็จะว่างออกไป แล้วจะเห็นดวงอีกดวงหนึ่งคือดวงศีล ขนาดเท่ากับดวงเก่านั้น จงทําใจให้หยุดอยู่ที่กลางดวงศีลนี้ ให้หยุดในหยุดหนักขึ้นทุกที จนดวงศีลนั้นใสหนักขึ้น เมื่อถูกส่วนเข้าแล้ว กลางดวงศีลนั้นก็จะว่างออกไป แล้วจะเห็นดวงอีกดวงหนึ่งคือดวงสมาธิขนาดเท่ากันกับดวงศีล จงทำใจให้หยุดอยู่ที่กลางดวงสมาธินี้  ให้หยุดในหยุดหนักขึ้นทุกที จนดวงสมาธินั้นใสสะอาดหนักขึ้น พอถูกส่วนเข้าเท่านั้น กลางดวงสมาธินั้นก็จะว่างออกไป แล้วจะเห็นดวงอีกดวงหนึ่ง คือดวงปัญญาขนาดเท่ากันกับดวงสมาธิ จงทำใจให้หยุดอยู่ที่กลางดวงปัญญานี้ ให้หยุดในหยุดหนักขึ้นทุกที จนดวงปัญญานั้นใสสะอาดหนักขึ้น พอถูกส่วนเข้าเท่านั้น กลางดวงปัญญานั้นก็จะว่างออกไป แล้วจะเห็นดวงอีกดวงหนึ่ง คือดวงวิมุตติ ขนาดเท่ากันกับดวงปัญญา จงทําใจให้หยุดอยู่ที่กลางดวงวิมุตตินี้ ให้หยุดในหยุดหนักขึ้นทุกที จนดวงวิมุตตินั้นใสสะอาดหนักขึ้น พอถูกส่วนเข้าเท่านั้น กลางดวงวิมุตตินั้นก็จะว่างออกไป แล้วจะเห็นดวงอีกดวงหนึ่ง คือดวงวิมุตติญาณทัสสนะ ขนาดเท่ากันกับดวงวิมุตติ จงทําใจให้หยุดอยู่ที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะนั้น ให้หยุดในหยุดหนักขึ้นทุกที จนดวงวิมุตติญาณทัสสนะนั้นใสสะอาดหนักขึ้น พอถูกส่วนเข้าเท่านั้น กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะนั้นก็จะว่างออกไป แล้วจะเห็นกายมนุษย์ละเอียด

๒.  กายมนุษย์ละเอียด

กายมนุษย์ละเอียดก็นั่งแบบเดียวกันกับกายมนุษย์หยาบ ใจของกายมนุษย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นกายมนุษย์ละเอียด ดวงธรรมนี้โตขนาดสองเท่าของฟองไข่แดงของไก่ บังคับให้หยุดให้นิ่งอยู่ตรงกลางของดวงธรรมนั้น พอนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายมนุษย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วจงบังคับให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลอยู่กลางดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายมนุษยละเอียดก็จดลงที่กลางดวงศีล แต่พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง พอถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของกายมนุษย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของกายมนุษย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่กลางดวงปัญญา ใจของกายมนุษย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่กลางดวงวิมุตติ ใจของกายมนุษย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็เห็นกายทิพย์ในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของกายมนุษย์ละเอียด

๓.     กายทิพย์หยาบ

กายทิพย์หยาบนั่งแบบเดียวกันกับกายมนุษย์ละเอียด ใจของกายทิพย์ก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นกายทิพย์ ดวงธรรมนี้โตสามเท่าของฟองไข่แดงของไก่ บังคับใจให้หยุดให้นิ่งอยู่ตรงกลางของดวงธรรมนั้น พอหยุดนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายทิพย์ก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วจงบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลอยู่กลางดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายทิพย์ก็จดลงที่กลางดวงศีลนั้น พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของกายทิพย์ก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของกายทิพย์ก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่กลางดวงปัญญา ใจของกายทิพยก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่กลางดวงวิมุตติ ใจของกายทิพย์ก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะนั้น พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นกายทิพย์ละเอียดในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของกายทิพย์หยาบ

๔.     กายทิพย์ละเอียด

กายทิพย์ละเอียดก็นั่งแบบเดียวกันกับกายทิพย์หยาบ ใจของกายทิพย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทําให้เป็นกายทิพย์ละเอียด ดวงธรรมนี้โตขนาดสี่เท่าของฟองไข่แดงของไก่ บังคับใจให้หยุดให้นิ่งอยู่ตรงกลางของดวงธรรมนั้น พอหยุดนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายทิพย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน พอนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลอยู่กลางดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายทิพย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน พอนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น  ก็จะเห็นดวงศีลอยู่กลางดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายทิพย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงศีลนั้น พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็เห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของกายทิพย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของกายทิพย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่กลางดวงปัญญา ใจของกายทิพย์ละเอียด ก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่กลางดวงวิมุตติ ใจของกายทิพย์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นกายรูปพรหมในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของกายทิพย์ละเอียด

๕.     กายรูปพรหมหยาบ

กายรูปพรหมก็นั่งเช่นเดียวกันกับกายทิพย์ละเอียด ใจของกายรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นกายรูปพรหม ดวงธรรมนี้โตขนาดห้าเท่าของฟองไข่แดงของไก่ บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วจงบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อหยุดนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลอยู่กลางดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฎฐาน ใจของกายรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงศีลนั้น พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของกายรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้ว ก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของกายรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่กลางดวงปัญญา ใจของกายรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น  ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่กลางดวงวิมุตติ ใจของกายรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นกายรูปพรหมละเอียดอยู่ในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของกายรูปพรหมหยาบ

๖.     กายรูปพรหมละเอียด

กายรูปพรหมละเอียดก็นั่งเช่นเดียวกันกับกายรูปพรหมหยาบ ใจของกายรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นกายรูปพรหมละเอียด ดวงธรรมนี้โตขนาดหกเท่าของฟองไข่แดงของไก่ จงบังคับใจให้หยุดให้นิ่งอยู่กลางดวงธรรมนั้น เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น  แล้วจงบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลอยู่กลางดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงศีลนั้น พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้นก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของกายรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของกายรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้นก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่ในกลางดวงปัญญา ใจของกายรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคบใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่ในกลางดวงวิมุตติ ใจของกายรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นกายอรูปพรหมอยู่ในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของกายรูปพรหมละเอียด

๗.     กายอรูปพรหมหยาบ

กายอรูปพรหม นั่งแบบเดียวกันกับกายรูปพรหมละเอียด ใจของกายอรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นกายอรูปพรหม ดวงธรรมนี้โตขนาดเจ็ดเท่าฟองไข่แดงของไก่ จงบังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายอรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น จงบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลอยู่กลางดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐานนั้น ใจของกายอรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงศีล พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของกายอรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของกายอรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่ในกลางดวงปัญญา ใจของกายอรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่ในกลางดวงวิมุตติ ใจของกายอรูปพรหมก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นกายอรูปพรหมละเอียดอยู่ในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของกายอรูปพรหมหยาบ

๘.     กายอรูปพรหมละเอียด

กายอรูปพรหมละเอียดก็นั่งแบบเดียวกันกับกายอรูปพรหมหยาบ ใจของกายอรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นกายอรูปพรหมละเอียด ดวงธรรมนี้โตขนาดแปดเท่าของฟองไข่แดงของไก่ จงบังคบใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น  ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายอรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วจงบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลอยู่กลางดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายอรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงศีล พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของกายอรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของกายอรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หุยดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่กลางดวงปัญญา ใจของกายอรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่ในกลางดวงวิมุตติ ใจของกายอรูปพรหมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นกายธรรมอยู่ในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของกายอรูปพรหมละเอียดนั้น

๙.     กายธรรมหรือกายธรรมหยาบ

กายธรรม หรือ ธรรมกาย นั่งแบบเดียวกันกับกายอรูปพรหมละเอียด ใจของธรรมกายก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทําให้เป็นธรรมกายของกายธรรม ดวงธรรมนี้โตขนาดวัดผ่าเส้นศูนย์กลางเท่าหน้าตักของธรรมกาย หย่อนกว่า ๕ วา กลมรอบตัว จงบังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฎฐาน ใจของธรรมกายก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วจงบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลเท่าดวงธรรมที่ทำให้เป็นธรรมกาย ใจของกายธรรมก็จดลงที่กลางดวงศีล พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของกายธรรมก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของกายธรรมก็จดนิ่งอยู่ที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่กลางดวงปัญญา ใจของกายธรรมก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่ในกลางดวงวิมุตติ ใจของกายธรรมก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นกายธรรมละเอียดอยู่ในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของธรรมกายหยาบ

๑๐.  กายธรรมละเอียด

กายธรรมละเอียดนั้นก็นั่งแบบเดียวกันกับกายธรรมหยาบ ใจของกายธรรมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นธรรมกายละเอียด ดวงธรรมนี้โตขนาดวัดผ่าเส้นศูนย์กลางเท่าหน้าตักของธรรมกายละเอียดนั้น กลมรอบตัว จงบังคับใจให้หยุดให้นิ่ง  เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของกายธรรมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วจงบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลเท่าดวงธรรมที่ทําให็เป็นธรรมกาย ใจของกายธรรมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงศีลนั้น พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง  เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีลนั้น ใจของกายธรรมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของกายธรรมละเอียดก็จดลงกลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่ในกลางดวงปัญญา ใจของกายธรรมละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่ในกลางดวงวิมุตติ ใจของกายธรรมละเอียด ก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นกายธรรมของพระโสดาอยู่ในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของกายธรรมละเอียด

๑๑. กายธรรมของพระโสดาหยาบ

กายธรรมของพระโสดา ก็นั่งแบบเดียวกันกับกายโคตรภูละเอียด ใจของพระโสดาก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นพระโสดา ดวงธรรมนี้โตขนาดวัดเส้นผ่าศูนย์กลางเท่าหน้าตักธรรมกายของพระโสดาหย่อนกว่า ๕ วา กลมรอบตัว จงบังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของพระโสดาก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วจงบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลเท่าดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐานนั้น ใจของพระโสดาก็จดลงที่กลางดวงศีล พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีลนั้น ใจของพระโสดาก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของพระโสดาก็หยุดนิ่งอยู่ที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่กลางดวงปัญญานั้น ใจของพระโสดาก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่กลางดวงวิมุตติ ใจของพระโสดาก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นธรรมกายละเอียดของพระโสดาอยู่ในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของพระโสดาหยาบ

๑๒. ธรรมกายของพระโสดาละเอียด

ธรรมกายของพระโสดาละเอียดก็นั่งแบบเดียวกันกับพระโสดาหยาบ ใจของพระโสดาละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นพระโสดาละเอียด ดวงธรรมนี้โตขนาดวัดผ่าเส้นศูนย์กลาง ๕ วา กลมรอบตัว จงบังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อหยุดนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของพระโสดาละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วจงบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลเท่าดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของพระโสดาละเอียดก็จดลงที่กลางดวงศีลนั้น พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของโสดาละเอียดก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของพระโสดาละเอียดก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่กลางดวงปัญญา ใจของพระโสดาละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่ในกลางดวงวิมุตติ ใจของพระโสดาละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นธรรมกายของพระสกิทาคามีอยู่ในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของธรรมกายของพระโสดาละเอียด

๑๓. ธรรมกายของพระสกิทาคามีหยาบ

ธรรมกายของพระสกิทาคามีก็นั่งแบบเดียวกันกับพระโสดาละเอียด ใจของพระสกิทาคามีก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นพระสกิทาคามี ดวงธรรมนี้โตขนาดวัดผ่าเส้นศูนย์กลางหย่อนกว่า ๕ วา กลมรอบตัว จงบังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของพระสกิทาคามีก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้นแล้วบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้นก็จะเห็นดวงศีลเท่าดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของพระสกิทาคามีก็จดลงที่กลางดวงศีลนั้น พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของพระสกิทาคามีก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของพระสกิทาคามีก็หยุดนิ่งอยู่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่กลางดวงปัญญา ใจของพระสกิทาคามีก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่กลางดวงวิมุตติ ใจของพระสกิทาคามีก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นธรรมกายละเอียดของพระสกิทาคามีอยู่ในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของธรรมกายของพระสกิทาคามีหยาบ

๑๔. ธรรมกายของพระสกิทาคามีละเอียด

ธรรมกายละเอียดของพระสกิทาคามีก็นั่งแบบเดียวกันกับของพระสกิทาคามีหยาบ ใจของพระสกิทาคามีละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นธรรมกายของพระสกิทาคามีละเอียด ดวงธรรมนี้โตขนาดวัดผ่าเส้นศูนย์กลาง ๑๐ วา กลมรอบตัว แล้วจงบังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของพระสกิทาคามีละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วจงบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลเท่าดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐานนั้น ใจของพระสกิทาคามีละเอียดก็จดลงที่กลางดวงศีล พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของพระสกิทาคามีละเอียดก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงลมาธิ ใจของพระสกิทาคามีละเอียดก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่ในกลางดวงปัญญา ใจของพระสกิทาคามีละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่ในกลางดวงวิมุตติ ใจของพระสกิทาคามีละเอียด ก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นธรรมกายของพระอนาคามีอยู่ในกลาง ดวงวิมุตติญาณทัสสนะของธรรมกายของพระสกิทาคามีละเอียด

๑๕. ธรรมกายของพระอนาคามีหยาบ

ธรรมกายของพระอนาคามี ก็นั่งแบบเดียวกันกับพระสกิทาคามีละเอียด ใจของพระอนาคามีก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นธรรมกายของพระอนาคามี ดวงธรรมนี้โตขนาดวัดผ่าเส้นศูนย์กลางหย่อนกว่า ๑๕ วา กลมรอบตัว แล้วบังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของพระอนาคามีก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น และบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลเท่าดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของพระอนาคามีก็จดลงที่กลางดวงศีล พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของพระอนาคามีก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของพระอนาคามีก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่ในกลางดวงปัญญา ใจของพระอนาคามีก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่ในกลางดวงวิมุตติ ใจของพระอนาคามีก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นธรรมกายละเอียดของพระอนาคามีในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของธรรมกายของพระอนาคามีหยาบ

๑๖.  ธรรมกายของพระอนาคามีละเอียด

ธรรมกายของพระอนาคามีละเอียด ก็นั่งแบบเดียวกันกับพระอนาคามีหยาบ ใจของพระอนาคามีละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทําให้เป็นธรรมกายละเอียด ดวงธรรมนี้โตขนาดวัดเส้นผ่าศูนย์กลาง ๑๕ วา กลมรอบตัว แล้วบังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของพระอนาคามีละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลเท่าดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐานนั้น ใจของพระอนาคามีละเอียดก็จดลงที่กลางดวงศีล พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของพระอนาคามีละเอียดก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของพระอนาคามีละเอียดก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่กลางดวงปัญญา ใจของพระอนาคามีละเอียด ก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะ อยู่ในกลางดวงวิมุตติ ใจของพระอนาคามีละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นธรรมกายของพระอรหัตต์อยู่ในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของธรรมกายของพระอนาคามีละเอียด

๑๗. ธรรมกายของพระอรหัตต์หยาบ

ธรรมกายของพระอรหัตต์หยาบ ก็นั่งแบบเดียวกันกับธรรมกายของพระอนาคามีละเอียด ใจของพระอรหัตต์หยาบ ก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นพระอรหัตต์หยาบ ดวงธรรมนี้โตขนาดวัดผ่าเส้นศูนย์กลางหย่อนกว่า ๒๐ วา กลมรอบตัว แล้วบังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของพระอรหัตต์ก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วบงคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลเท่าดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐานนั้น ใจของพระอรหัตต์ก็จดลงที่กลางดวงศีล พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของพระอรหัตต์ก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้ว ก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่กลางดวงสมาธิ ใจของพระอรหัตต์ก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่ในกลางดวงปัญญา ใจของพระอรหัตต์ก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่ในกลางดวงวิมุตติ ใจของพระอรหัตต์ก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะนั้น พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นธรรมกายของพระอรหัตต์ละเอียดอยู่ในกลางดวงวิมุตติญาณทัสสนะของธรรมกายของพระอรหัตต์หยาบ

๑๘. ธรรมกายของพระอรหัตต์ละเอียด

ธรรมกายของพระอรหัตต์ละเอียด ก็นั่งแบบเดียวกันกับธรรมกายของพระอรหัตต์หยาบนั้น ใจของพระอรหัตต์ละเอียด ก็จดลงที่กลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นพระอรหัตต์ละเอียด ดวงธรรมนี้โตขนาดวัดผ่าเส้นศูนย์กลาง  ๒๐ วา กลมรอบตัว แล้วบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงธัมมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ใจของพระอรหัตต์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงธรรมนั้น แล้วบังคับใจให้หยุดให้นิ่งจนถูกส่วน เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงศีลเท่าดวงธัมมานุปัสสนานั้น ใจของพระอรหัตต์ก็จดลงที่กลางดวงศีล พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงสมาธิอยู่กลางดวงศีล ใจของพระอรหัตต์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงสมาธิ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงปัญญาอยู่ในกลางดวงสมาธิ ใจของพระอรหัตต์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงปัญญา พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น  ก็จะเห็นดวงวิมุตติอยู่ในกลางดวงปัญญา ใจของพระอรหัตต์ละเอียดก็จดลงที่กลางดวงวิมุตติ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นดวงวิมุตติญาณทัสสนะอยู่ในกลางดวงวิมุตติ ใจของพระอรหัตต์ ละเอียคก็จดลงที่ดวงวิมุตติญาณทัสสนะ พอจดลงแล้วก็บังคับใจให้หยุดให้นิ่ง เมื่อนิ่งถูกส่วนเข้าเท่านั้น ก็จะเห็นธรรมกายของพระอรหัตต์ละเอียดอยู่ในกลางดวงธรรมที่ทำให้เป็นธรรมกายของพระอรหัตต์ละเอียด

Cr. ร. ลิ่วเฉลิมวงศ์