ย้อนรอยสู่คำสอนดั้งเดิม “วิธีตรวจชำระคัมภีร์ใบลาน ให้ได้มาตรฐานสากล”

ภาควิชามนุษยศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์และคณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดลร่วมกับบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย และบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย จัดประชุมวิชาการทางพระพุทธศาสนาหัวข้อ “วิธีตรวจชำระคัมภีร์ใบลานให้ได้มาตรฐานสากล” เมื่อวันพฤหัสบดีที่ ๑ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๖ ณ โรงแรมเอสดี อเวนิว ปิ่นเกล้า ห้องประชุมอัมรินทร์ โดยเชิญผู้ทรงคุณวุฒิผู้มีชื่อเสียงจากหน่วยงานต่าง ๆ มาเป็นวิทยากรบรรยายในหัวข้อต่าง ๆ ในโอกาสนี้ตัวแทนจากโครงการพระไตรปิฎกวัดพระธรรมกาย ได้รับเชิญไปเป็นวิทยากรจำนวน ๒ ท่าน ได้แก่ ผู้อำนวยการร่วมโครงการ คือ ศ.ดร.จี เอ โสมรัตเน (Prof. Dr.G.A.Somaratne) บรรยายเรื่อง “การตรวจชำระคัมภีร์สังยุตตนิกายของสมาคมบาลีปกรณ์” และหัวหน้าฝ่ายวิชาการโครงการ คือ ดร.อเลกซานเดอร์ วีน (Dr.Alexander Wynne) บรรยายเรื่อง “การตรวจชำระพระไตรปิฎกของวัดพระธรรมกาย” ในงานนี้มีพระภิกษุสงฆ์ คณาจารย์ นิสิตนักศึกษา และผู้สนใจเข้าร่วมประชุม ๒๐๐ กว่าท่าน

ดร.อเลกซานเดอร์ วีน บรรยายว่า โครงการพระไตรปิฎก วัดพระธรรมกาย มีเป้าหมายตรวจชำระพระไตรปิฎกบาลีเพื่อสาวย้อนกลับไปถึงเนื้อความดั้งเดิมในสมัยพระพุทธโฆษาจารย์ คือ ราวช่วงพุทธศตวรรษที่ ๕ เป็นอย่างน้อย เนื่องจากเป็นยุคที่เก่าแก่ที่สุดที่มีหลักฐาน คือ คัมภีร์อรรถกถายืนยันอย่างชัดเจนว่า พระไตรปิฎกได้บังเกิดขึ้นอย่างสมบูรณ์แล้ว ในการนี้โครงการใช้วิธีการศึกษาเปรียบเทียบคัมภีร์พระไตรปิฎกใบลานที่หลงเหลืออยู่ในปัจจุบันมาตรวจชำระโดยตรง

แม้คัมภีร์ใบลานเหล่านี้จะมีอายุเพียงไม่กี่ร้อยปี แต่ก็สามารถพาเราย้อนไปสู่เนื้อความในสมัยพระพุทธโฆษาจารย์เมื่อราว ๑,๕๐๐ ปีก่อนได้ เนื่องจากมีการขุดค้นพบหลักฐานที่เก่าแก่มาก ๆ คือ คัมภีร์ใบลานทองคำอายุราว ๑,๖๐๐ ปี ในประเทศเมียนมาร์ และคัมภีร์ใบลานอายุราว ๑,๒๐๐ ปี ในประเทศเนปาล ซึ่งสันนิษฐานว่าเนื้อความบนคัมภีร์ใบลานทั้งสองนี้น่าจะเป็นเนื้อความเดียวกับพระไตรปิฎกในสมัยพระพุทธโฆษาจารย์ และเมื่อศึกษาเปรียบเทียบเนื้อความดังกล่าวกับเนื้อความในคัมภีร์ใบลานที่หลงเหลืออยู่ในปัจจุบัน รวมถึงเนื้อความในพระไตรปิฎกบาลีฉบับพิมพ์ในปัจจุบันแล้ว พบว่าเนื้อความทั้งหมดมีความสอดคล้องตรงกันอย่างน่าทึ่งดังนั้นหลักฐานคัมภีร์ใบลานในปัจจุบันจึงสามารถพาเราย้อนไปสู่คำสอนเมื่อพันกว่าปีก่อนได้

โครงการพระไตรปิฎก วัดพระธรรมกาย มุ่งมั่นสำรวจ รวบรวมคัมภีร์ใบลานจากทั้ง ๔ สายจารีตหลัก คือ คัมภีร์ใบลานอักษรสิงหลอักษรพม่า อักษรขอม และอักษรธัมม์ (ล้านนา, อีสาน) และศึกษาค้นคว้าคัมภีร์ใบลานดังกล่าวตามหลักวิชาคัมภีร์โบราณ แล้วจัดทำพระไตรปิฎกฉบับวิชาการขึ้น โดยมีขั้นตอนดังนี้

ขั้นตอนที่ ๑ รวบรวมอนุรักษ์มรดกธรรมอันล้ำค่า
โครงการได้ส่งคณะทำงานออกสำรวจและถ่ายภาพคัมภีร์โบราณเป็นจำนวนมากทั้งในประเทศไทย ลาว เมียนมาร์ ศรีลังกา และเขตสิบสองปันนา ซึ่งได้รับความร่วมมือจากหลายฝ่ายด้วยดี ทั้งวัด ห้องสมุด พิพิธภัณฑ์ มหาวิทยาลัยและชุมชนในท้องถิ่น

ขั้นตอนที่ ๒ ผสานรวมกับเทคโนโลยีทันสมัย
จากนั้นจึงจัดทำฐานข้อมูลพระไตรปิฎกจากภาพถ่ายคัมภีร์ใบลานด้วยระบบซอฟต์แวร์ทันสมัยที่สามารถตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลกับภาพถ่ายใบลานแบบหน้าต่อหน้าได้โดยผ่านทางอินเทอร์เน็ต

ขั้นตอนที่ ๓ ศึกษาเปรียบเทียบตามหลักวิชาคัมภีร์โบราณ
ฐานข้อมูลพระไตรปิฎกดังกล่าวจะถูกนำมาศึกษาเปรียบเทียบตามหลักวิชาคัมภีร์โบราณ โดยทีมนักวิชาการผู้เชี่ยวชาญภาษาบาลีและคัมภีร์พระพุทธศาสนาเถรวาททั้งฝ่ายบรรพชิตและคฤหัสถ์รวมกว่า ๒๐ ท่าน ทั้งจากประเทศไทยเมียนมาร์ ศรีลังกา และอังกฤษ ซึ่งอาจถือเป็นครั้งแรกที่มีการร่วมมือกันทำงานโดยนักวิชาการจากนานาชาติอย่างต่อเนื่องจริงจังเช่นนี้

ขั้นตอนที่ ๔ ศูนย์รวมความร่วมมือทางวิชาการระดับโลก
โครงการยังได้รับคำแนะนำและข้อเสนอแนะทางวิชาการอันทรงคุณค่าจากคณะที่ปรึกษาผู้ทรงคุณวุฒิจากนานาประเทศ ซึ่งล้วนเป็นนักวิชาการผู้มีชื่อเสียงระดับแนวหน้าในวงการศึกษาภาษาบาลีและพระพุทธศาสนาเถรวาทของโลก

ขั้นตอนที่ ๕ บทสรุปจากใบลานทุกสายจารีต
ในปี พ.ศ. ๒๕๕๖ โครงการได้จัดพิมพ์บทสรุปการศึกษาเปรียบเทียบคัมภีร์ใบลานทุกสายจารีตเป็นพระไตรปิฎกบาลี ฉบับธรรมชัย เล่มสาธิต คือ “สีลขันธวรรค” ในทีฆนิกาย แห่งพระสุตตันตปิฎก เพื่อเปิดรับฟังข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะจากผู้เชี่ยวชาญพระไตรปิฎกและภาษาบาลีทั้งภายในและต่างประเทศ แล้วนำไปปรับปรุงให้เป็นเล่มสมบูรณ์ต่อไป

การจัดงานประชุมวิชาการครั้งนี้แสดงให้เห็นว่ามีมหาวิทยาลัยและหน่วยงานพระพุทธศาสนาเล็งเห็นความสำคัญของงานที่โครงการพระไตรปิฎกวัดพระธรรมกาย กำลังดำเนินการอยู่ เวทีทางวิชาการครั้งนี้จึงเป็นโอกาสดีที่โครงการได้บรรยายและถ่ายทอดองค์ความรู้ ตลอดจนประสบการณ์การทำงานให้ผู้เข้าร่วมงานทั้งคณะสงฆ์ คณาจารย์ นิสิตนักศึกษา และผู้ที่สนใจทั่วไปได้ทราบถึงขั้นตอนการตรวจชำระพระไตรปิฎก ฉบับธรรมชัย ที่มีเป้าหมายเพื่อย้อนกลับไปสู่คำสอนดั้งเดิมให้ใกล้เคียงกับยุคพุทธกาลมากที่สุด..

พระสุธีธรรมานุวัตร
เทียบ สิริญาโณ)
คณบดีบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรวิหาร

“โครงการพระไตรปิฎก วัดพระธรรมกาย ได้จัดทำพระไตรปิฎก โดยรวบรวมคัมภีร์ใบลานจากอักษรต่าง ๆ เช่นอักษรขอม อักษรธัมม์ล้านนา อักษรธัมม์อีสาน และอักษรมอญนอกจากนั้นยังได้ตรวจสอบกับต้นฉบับใบลานจากอักษรพม่าอักษรสิงหล เป็นต้น และยังได้คัมภีร์ต้นฉบับตัวเขียนจากประเทศเมียนมาร์ ลาว และศรีลังกามาด้วย การได้ต้นฉบับใบลานมาและนำไปถ่ายทำแบบดิจิทัลไม่ใช่เรื่องง่าย ๆ เพราะฉะนั้นในส่วนนี้ ในแง่วิชาการถือว่ามีคุณูปการที่ได้รวบรวมคัมภีร์ต้นฉบับที่มากที่สุดเอาไว้ ”

Cr. Tipitaka (DTP)

วารสารอยู่ในบุญ ฉบับที่ ๑๓๒ เดือนตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๖