ไข (ใบ) ลาน...กาลเวลา

คัมภีร์ใบลาน  ขุมทรัพย์ทางปัญญาของชาวพุทธ ที่บรรพชนเก็บรักษาไว้ในหีบพระธรรมตามหอไตรของวัดต่าง ๆ เพื่อสืบทอดคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าสู่อนุชนรุ่นหลัง ถูกปล่อยทิ้งให้เป็นของเก่าเก็บที่ไม่มีใครเหลียวแลมาเป็นเวลานาน  ความรู้อันล้ำค่าจึงปิดตายอยู่ในหีบ รอวันเสื่อมสลายไปอย่างน่าเสียดาย  บัดนี้...หีบธรรมในหอไตรเปิดขึ้นแล้ว  หลังจากปิดตายมานานเกือบชั่วอายุคน เสมือนหนึ่งกาลเวลาในอดีตเริ่มเคลื่อนหมุนกลับมาอีกครั้ง

คัมภีร์ใบลานผ่านช่วงวิกฤตต่าง ๆ ตามกาลเวลาที่ล่วงเลยไป ทั้งจากภัยสงคราม จากการทำลายโดยธรรมชาติ จากน้ำมือมนุษย์ และการเสื่อมสลายของวัสดุ  นับวันการค้นพบคัมภีร์ใบลานอายุเก่าแก่ในสภาพสมบูรณ์จึงยากขึ้นทุกที  ดังนั้นเมื่อหีบพระธรรมถูกเปิดขึ้นอีกครั้งในวันนี้  คัมภีร์ใบลานที่ยังอยู่ในสภาพดีจึงควรได้รับการอนุรักษ์อย่างเร่งด่วน

ด้วยเหตุนี้ ทีมงานโครงการพระไตรปิฎก วัดพระธรรมกาย จึงนำคัมภีร์ใบลานเหล่านี้ ซึ่งเป็นมรดกทางวัฒนธรรมในอดีต มาเชื่อมต่อกับความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีของโลกยุคปัจจุบัน เพื่อสานต่อไปยังอนาคต ด้วยการใช้กล้องคุณภาพสูงบันทึกหน้าคัมภีร์ใบลานเป็นไฟล์ภาพดิจิทัล เพื่อทำสำเนาสำรองเก็บรักษาเอกสารต้นฉบับ ทำให้ผู้สนใจสามารถศึกษาจากไฟล์ภาพโดยไม่จำเป็นต้องเข้าถึงคัมภีร์ต้นฉบับโดยตรง เนื่องจากการเข้าไปจับต้องหรือเคลื่อนย้ายคัมภีร์ใบลานบ่อย ๆ อาจทำให้เกิดการชำรุดเสียหายได้

เพราะทุกครั้งที่คลี่ผ้าห่อคัมภีร์ออก นั่นหมายถึงวัสดุใบลานที่มีส่วนประกอบหลักเป็นเซลลูโลสและลิกนินต้องเผชิญกับปฏิกิริยาเคมี  อันมีสาเหตุหลักจากบรรยากาศที่ไม่บริสุทธิ์ แสงแดด อุณหภูมิ และความชื้น ทำให้ใบลานเกิดการเปลี่ยนแปลงทางกายภาพ เช่น เปลี่ยนสี ขาดความชุ่มชื้น หรือเปรอะเปื้อนฝุ่นละอองที่ปนมากับอากาศ

นอกจากนี้  การเก็บคัมภีร์ใบลานเป็นไฟล์ภาพยังทำให้สามารถเผยแพร่และเข้าถึงข้อมูลได้ง่าย เมื่อนำวิวัฒนาการในปัจจุบันมารองรับองค์ความรู้ในอดีต จึงยังประโยชน์ให้เกิดควบคู่กันทั้งในเชิงวิชาการและการอนุรักษ์  ประการสำคัญหากวันใดคัมภีร์ใบลานต้นฉบับสูญหายหรืออยู่ในสภาพที่นำมาศึกษาไม่ได้อีกต่อไป ภาพสำเนาเหล่านี้จะยังปรากฏเป็นหลักฐานอ้างอิงต่อไปอีกหลายชั่วอายุคน

โครงการพระไตรปิฎก วัดพระธรรมกาย จัดตั้งขึ้นเพื่อมุ่งศึกษาและอนุรักษ์คัมภีร์พระไตรปิฎกใบลาน และรวบรวมฐานข้อมูลเป็นไฟล์ดิจิทัล โดยเริ่มตั้งแต่การสำรวจทั้งในประเทศและต่างประเทศ และดำเนินการบันทึกภาพคัมภีร์ใบลานทั้งฉบับแบบหน้าต่อหน้า นอกจากนี้ยังบันทึกภาพส่วนประกอบอื่น ๆ    ที่บ่งบอกประวัติของคัมภีร์ใบลานด้วย อาทิเช่น เอกสารการลงทะเบียน ผ้าห่อคัมภีร์ และป้ายฉลาก ฯลฯ

          เอกสารลงทะเบียน (Information  Card)                                         หน้าคัมภีร์ใบลานหน้าคู่และหน้าคี่                                                                               

ผ้าห่อคัมภีร์ชั้นนอก                                                                            ผ้าห่อคัมภีร์ชั้นใน

                      คัมภีร์ทั้งฉบับและป้ายฉลาก                                                              ไม้ประกับและป้ายฉลาก                                                 

การดำเนินงานทุกขั้นตอนของโครงการมีการวางแผนงานอย่างละเอียดรอบคอบ เจ้าหน้าที่ทุกคนต้องเข้ารับการอบรมจนเกิดความรู้ ความชำนาญ เพื่อให้งานออกมาครบถ้วนสมบูรณ์อย่างพิถีพิถัน และไม่ทำให้เกิดความเสียหายต่อคัมภีร์ใบลานอันทรงคุณค่า

ภาพทุกภาพที่บันทึกไว้ในวันนี้ จะเป็นเสมือนการไขลานให้เวลาของคัมภีร์ใบลานขยับเดินต่อไปสู่อนุชนรุ่นหลัง องค์ความรู้ในอดีตจะไม่ถูกเก็บไว้เพียงในหีบธรรมหรือตามหอไตรเท่านั้น  แต่คัมภีร์ใบลานจะต้องได้รับการดูแลรักษาและทำสำเนาเก็บไว้ เพื่อนำความรู้ที่ผ่านกาลอันยาวนานมาต่อยอด  และศึกษาในวงกว้าง ให้ความงดงามของพระธรรมคำสอนที่จารจดมาแสนนานงอกงามต่อไปสู่อนุชนรุ่นหลัง  สมดังแรงศรัทธาของบรรพชนที่จะยังอายุพระศาสนาให้คงอยู่ไปตราบนานเท่านาน..

สัมภาษณ์

พระราชรัตนกวี

เจ้าคณะจังหวัดยโสธร

เจ้าอาวาสวัดมหาธาตุ

จ.ยโสธร

หลวงพ่อทราบว่าคณะวัดพระธรรมกายมาทำความสะอาด ค้นคว้า เก็บรักษา และจัดระเบียบคัมภีร์ใบลานให้ หลวงพ่อถือว่าเป็นความดี เพราะสิ่งเหล่านี้จำเป็นต้องอาศัยพลังศรัทธา พลังแห่งกำลังกาย กำลังสมอง กำลังสติปัญญา และเวลา แล้วยิ่งทางคณะจะนำเอาหลักคำสอนที่สำคัญในที่นี้ไปเผยแผ่ให้ประชาชน โดยเฉพาะชาวพุทธได้รับรู้รับทราบข้อวัตรปฏิบัติเพิ่มยิ่งขึ้น ก็จะทำให้พระพุทธศาสนาเราแผ่ขยายไปทั่วโลก ทั่วสารทิศ เพื่อความอยู่รอดของพี่น้องชาวพุทธทั้งในปัจจุบันและที่จะเกิดตามมารุ่นหลัง หลวงพ่อก็เห็นดีด้วย ดีใจด้วย

Cr. Tipitaka (DTP)

วารสารอยู่ในบุญ  ฉบับที่ ๑๔๑  เดือนกรกฎาคม  พ.ศ. ๒๕๕๗

สมุดไทย ใบลาน...งานศาสน์งามศิลป์

สนองคุณพระศาสน์ บทบาทสตรีไทย

คลิกอ่านบทความพิเศษ พระไตรปิฎก ของวารสารอยู่ในบุญปี พ.ศ. ๒๕๕๗ ตามลิงก์ด้านล่างนี้
คัมภีร์ใบลานราษฎร์ ร่วมสืบศาสน์และชาติไทย
เตรียมแผ่นลาน จารพระธรรม
หอไตร...กลางสายธารแลสายธรรม
จดจำ จรดจาร
สมุดไทย ใบลาน...งานศาสน์งามศิลป์
คัมภีร์แห่งกษัตริย์.. สมบัติแห่งแผ่นดิน
สนองคุณพระศาสน์ บทบาทสตรีไทย
ย้อนวันคืน...ฟื้นรอยจาร
พระไตรปิฎกฉบับธรรมชัย... ก้าวไกลสู่เวทีโลก
รักษ์ศาสน์ วาดศิลป์ แผ่นดินสยาม
แลใบลาน ก่อนกาลล่วงเลย