กฐินทาน กาลทานที่มีผลานิสงส์มาก

คำสอนในพระพุทธศาสนากล่าวว่า “ทาน” หรือ “การให้” เป็นความดีที่เป็นสัมมาทิฐิเบื้องต้นของมนุษย์ทุกคน เพราะทั้งการให้ การแบ่งปัน หรือการสงเคราะห์ ล้วนเป็นคุณธรรมที่เกื้อกูลกันระหว่างชีวิตต่อชีวิต เป็นพื้นฐานความดีที่จะช่วยพัฒนาคุณภาพชีวิตให้มีความเจริญก้าวหน้าต่อไป ดังเช่น พระสัมมาสัมพุทธเจ้าในครั้งยังสร้างบารมี กว่าพระองค์จะทรงประสบความสำเร็จขั้นสูงสุดในชีวิต คือ การตรัสรู้ธรรม พระองค์ก็ทรงอาศัยการทำทานเป็นจุดเริ่มต้นของการสั่งสมความดี

ยิ่งไปกว่านั้น “ทาน” ยังเป็นพื้นฐานสำคัญที่จะรองรับการทำความดีอื่น ๆ ที่จะตามมา และ “ทาน” ที่สั่งสมไว้ดีแล้วย่อมอำนวยผลอย่างไม่มีประมาณเหมือนกัน ดังที่พระพุทธองค์ตรัสสอนไว้ใน ทานสูตร ว่า

“ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ถ้าว่าสัตว์ทั้งหลายพึงรู้ผลแห่งการจำแนกทานเหมือนอย่างเรารู้ไซร้ สัตว์ทั้งหลายยังไม่ให้แล้วก็จะไม่พึงบริโภค อนึ่ง ความตระหนี่อันเป็นมลทิน จะไม่พึงครอบงำจิตของสัตว์เหล่านั้น สัตว์เหล่านั้นไม่พึงแบ่งคำข้าวคำหลังจากคำข้าวนั้น แล้วก็จะไม่พึงบริโภค ถ้าปฏิคาหก (ผู้รับทาน) ของสัตว์เหล่านั้นพึงมี ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย แต่เพราะสัตว์ทั้งหลายไม่รู้จำแนกทานเหมือนอย่างเรารู้ ฉะนั้นสัตว์ทั้งหลายไม่ให้แล้วจึงบริโภค อนึ่ง ความตระหนี่อันเป็นมลทินจึงยังครอบงำจิตของสัตว์เหล่านั้น”

ในบรรดาทานทั้งหลายที่มีผลานิสงส์มาก กฐินทานนับเป็นทานชนิดหนึ่ง ซึ่งในปีหนึ่งจะทำได้เพียงครั้งเดียว ในระยะเวลาเพียง ๑ เดือน หลังจากออกพรรษา กฐินทานจึงได้ชื่อว่าเป็น “กาลทาน”

ผู้ที่ให้ทานตามกาลอันควรแล้ว พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ย่อมเป็นผู้มั่งคั่ง มีทรัพย์มาก มีโภคะมาก และย่อมเป็นผู้มีความต้องการที่เกิดขึ้นตามกาลบริบูรณ์ในที่ที่ทานนั้นส่งผล

กฐินทานยังจัดว่าเป็นสังฆทาน คือ ทานที่ให้แก่หมู่คณะ ไม่เฉพาะเจาะจงผู้ใดผู้หนึ่ง โดยข้อกำหนดที่ว่า สังฆทาน คือ ทานที่ถวายสงฆ์ทั้ง ๗ ประเภท ได้แก่

๑. สงฆ์ ๒ ฝ่าย (ภิกษุสงฆ์และภิกษุณีสงฆ์) มีพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเป็นประมุข

๒. สงฆ์ ๒ ฝ่าย ในเวลาที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าดับขันธปรินิพพานแล้ว

๓. ภิกษุสงฆ์

๔. ภิกษุณีสงฆ์

๕. บุคคลที่ได้รับอนุมัติจากสงฆ์ ๒ ฝ่าย

๖. บุคคลที่ได้รับอนุมัติจากภิกษุสงฆ์

๗. บุคคลที่ได้รับอนุมัติจากภิกษุณีสงฆ์

เจ้าภาพผู้ทำกฐินทานจำเป็นต้องถวายผ้ากฐินแด่พระภิกษุรูปหนึ่ง ซึ่งเป็นผู้ได้รับอนุมัติจากมติสงฆ์ ดังนั้นกฐินจึงจัดว่าเป็นสังฆทานซึ่งมีอานิสงส์มากกว่าปาฏิปุคคลิกทาน ดังที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสแสดงไว้อย่างชัดเจน เมื่อครั้งที่พระนางมหาปชาบดีโคตมี มีพระประสงค์จะถวายผ้าเจาะจงเฉพาะพระพุทธองค์ ดังเรื่องราวต่อไปนี้

ครั้งหนึ่งพระนางมหาปชาบดีโคตมีทรงถือผ้าคู่หนึ่งเข้าไปเฝ้าพระสัมมาสัมพุทธเจ้ายังที่ประทับ กราบทูลพระพุทธองค์ว่า

“ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ผ้าใหม่คู่นี้ หม่อมฉันกรอด้าย ทอเอง ตั้งใจนำมาถวายเฉพาะพระองค์ ขอพระองค์ทรงอนุเคราะห์รับผ้าคู่นี้ด้วยเถิด”

พระศาสดาสดับคำกราบทูลแล้ว ตรัสตอบว่า

“ดูก่อนโคตรมี พระนางจงถวายสงฆ์เถิด เมื่อถวายสงฆ์แล้ว จักเป็นการได้บูชาอาตมภาพและสงฆ์ด้วย”

พระนางกราบทูลขอถวายเฉพาะพระองค์แม้ครั้งที่ ๒ และแม้ครั้งที่ ๓ แต่พระพุทธองค์ตรัสตอบเช่นเดิม เมื่อพระสัมมาสัมพุทธเจ้าตรัสยืนยันอย่างนี้ พระอานนท์จึงกราบทูลพระองค์ว่า

“ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ขอพระองค์ทรงรับผ้าคู่ใหม่ของพระนางมหาปชาบดีโคตมีด้วยเถิด พระนางมีอุปการะมาก เป็นพระมาตุจฉา (น้าหญิง) ผู้ทรงบำรุงเลี้ยงประทานพระขีรรส (น้ำนม) แด่พระองค์เมื่อพระชนนีสวรรคตไปแล้ว และแม้พระองค์ก็ทรงมีอุปการะแก่พระนางเป็นอันมาก พระนางทรงอาศัยพระองค์ จึงทรงเข้าถึงพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์เป็นสรณะ ทรงเว้นจากเวรทั้ง ๕ ได้ ทรงประกอบด้วยความเลื่อมใส ไม่หวั่นไหวในพระรัตนตรัย และทรงประกอบด้วยอริยศีล ถึงที่สุดแห่งทุกข์ทั้งปวง”

พระศาสดาทรงรับรองคำของพระอานนท์และตรัสเช่นเดิม โดยทรงมุ่งให้พระนางได้บุญมาก ได้อานิสงส์มาก ๆ เพราะการถวายสังฆทานมีผลมากกว่าปาฏิปุคคลิกทาน ดังพระดำรัสว่า

“ดูก่อนอานนท์ เราไม่กล่าวปาฏิปุคคลิกทานว่ามีผลมากกว่าสังฆทานโดยปริยายใด ๆ เลย สังฆทานเป็นประมุขของผู้หวังบุญ พระสงฆ์นั่นแหละเป็นประมุขของผู้บูชา และพระสงฆ์เป็นเนื้อนาบุญของโลก ไม่มีนาบุญอื่นยิ่งกว่า”

ในช่วงเวลาแห่งเทศกาลทำบุญกฐิน สังฆทานตามกาล ที่กำลังจะใกล้เข้ามาถึงนี้ นับเป็นโอกาสดีที่พวกเราเหล่าพุทธศาสนิกชนทั้งหลายจะได้ตักตวงบุญใหญ่ ด้วยการเป็นเจ้าภาพกฐินทั้งที่วัดพระธรรมกาย ศูนย์สาขา และวัดต่าง ๆ ทั้งในประเทศและต่างประเทศ ซึ่งนอกจากเป็นการทำตามประเพณีอันดีงามแล้ว ยังเป็นการสืบทอดพระพุทธศาสนา และที่สำคัญยังได้ทำมหาทานกุศลซึ่งมีอานิสงส์มาก ที่จะทำให้เราได้ทั้งรูปสมบัติ ทรัพย์สมบัติ คุณสมบัติ และเมื่อมีความต้องการสิ่งใด สิ่งนั้นก็จะเกิดขึ้นบริบูรณ์สมควรตามกาล ดังนั้นเราจึงไม่ควรพลาดที่จะได้สั่งสมบุญใหญ่ในช่วงกฐินทานนี้กันทุกคน

Cr. พระมหาวุฒิชัย วุฑฺฒิชโย ป.ธ. ๙

วารสารอยู่ในบุญ ฉบับที่ ๑๕๖ เดือนตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๘